Στην Κύπρο, δυστυχώς, τα γράμματα δεν κατείχαν πρωταρχική θέση στη ζωή των ανθρώπων, γιατί έθεταν άλλες προτεραιότητες, όπως την επιβίωσή τους, λόγω των συνθηκών που τους επέβαλλαν οι εκάστοτε κατακτητές και δυνάστες. Ακόμα κι όταν «πολιτισμένοι» λαοί της Ευρώπης, όπως οι Φράγκοι και οι Ενετοί, που βρέθηκαν στο νησί ως φεουδάρχες, στέρησαν από τον απλό λαό το θείο δώρο της μόρφωσης. Οι λόγοι ευνόητοι. Αυτή τη μεσαιωνική πολιτική διατήρησαν οι Τούρκοι όταν κατέλαβαν την Κύπρο το 1570. Όχι μόνο δεν επέτρεψαν την πνευματική δημιουργία και έκφραση, αλλά αντίθετα επαύξησαν την επικρατούσα από αιώνες στον τόπο αμάθεια. Η έλλειψη υλικής παραγωγής και ευμάρειας επέφερε και την πνευματική ένδεια και αμάθεια που χαρακτήριζε τη δύστυχη μεγαλόνησο.
Μόλις το 1812 η παιδεία άρχισε να κάνει κάποια δειλά βήματα, όμως σημαντικά, για ν’ αποτελέσουν το προζύμι μιας οργανωμένης πλέον εκπαίδευσης σε κάποιες κοινότητες, με τη δημιουργία των πρώτων σχολείων. Όταν το νησί τίθεται υπό την κατοχή των Άγγλων το 1878, τα πράγματα είναι περισσότερο ευοίωνα παρόλο που οι νέοι αποικιοκράτες, κατά καιρούς, προσπάθησαν ν’ αφελληνίσουν τους κατοίκους και να τους απομακρύνουν από εθνικές παρακαταθήκες.
Πηγή: Το υλικό ανακτήθηκε από: Κ. Χαραλαμπίδης (2012), Κάτω Μονή, η Πύλη της Πιτσιλιάς, Κοινοτικό Συμβούλιο Κάτω Μονής.
