Ντοκουμέντα από την κοινωνική ζωή της κοινότητας.
«Διαιτητική Επιτροπή»
Ένα πρωτοφανές και πολύ ενδιαφέρον χειρόγραφο διεσώθη στην Κάτω Μονή και φυλάγεται στα αρχεία του Κοινοτικού Συμβουλίου. Το κείμενο αναφέρεται σε συμφωνητικό έγγραφο των κατοίκων του χωριού που προβαίνουν σε ίδρυση «Διαιτητικής Επιτροπής» (!), κατά την περίοδο 1958-59, για επίλυση των διαφορών που πιθανόν να προκύψουν μεταξύ των συγχωριανών και προς αποφυγή των κυβερνητικών δικαστηρίων της Βρετανικής αποικιοκρατίας.
Αυτή η πρωτοβουλία μόνο θαυμασμό μπορεί να προκαλέσει, γιατί οι εμπνευστές αυτής της ενέργειας είχαν τη θεόσταλτη φώτιση να προστατεύουν τους συγχωριανούς τους από χρονοβόρες διαδικασίες, πολλές ασύμφορες οικονομικά, αλλά και άδικες, αφού θα εξαρτιόνταν από ξένους προς την κοινότητα παράγοντες.
Ως γνήσιοι απόγονοι της αθηναϊκής δημοκρατίας και του ελληνικού δικαίου, ενήργησαν αξιοθαύμαστα κι έδειξαν πνεύμα αλληλεγγύης, αξιοκρατίας, αλληλοσεβασμού, δημοκρατικότητας, αξιοπρέπειας, αλλά και ελεύθερης βούλησης, που μόνο θετικά αποτελέσματα θα έφερνε στην κοινότητα.
Αυτή η αξιέπαινη και αξιοπρόσεκτη πρωτοβουλία προσδίδει μεγάλη τιμή στους κατοίκους του χωριού και τους ανεβάζει πολύ στη συνείδηση όλης της επικράτειας του ελληνικού στοιχείου.
Πηγή: Το υλικό ανακτήθηκε από: Κ. Χαραλαμπίδης (2012), Κάτω Μονή, η Πύλη της Πιτσιλιάς, Κοινοτικό Συμβούλιο Κάτω Μονής.
